‘’Otururken töreli otur. Yemek yerken töreli ye, oyun oynarken töreli oyna’’ denilir Erzurum’da. Bu kimine göre gelenektir, kimine göre de dindir.
Türklerde kanunların adı töredir. Törelerle İslam dininin esasları birebir aynıdır.
Oğuz Kağan, Büyük Hun İmparatoru Mete Han ile özdeşleştirilen Türk lideridir ve Türk tarihinde birleştirici bir rol oynamıştır. Oğuz Kağan, Orta Asya'da 8. yüzyılda yaşamıştır. Hayatına dair kesin bilgiler olmasa da, Oğuz Kağan'ın hikayeleri ve tarihi kaynaklar aracılığıyla bilgiler elde edilebilmektedir.
Bugün ‘Ne mutlu Türküm diyene’ denildiği zaman nasıl ki, bu ülkede yaşayan herkesi kapsıyorsa, kitabelerde de tüm bireyler ‘Türk’ çatısı altında toplanır. Kitabeleri okursanız neden Türk deyince akla hemen Müslüman gelir anlarsınız. İşte ilk 15 Türk töresi;
1-Tengri (yaratan) Tektir..!
2- Her kim ki Tengri’den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın
3- Bir İl, bir Kağan, bir Tengri
4- Bir kına iki kılıç girmez… Bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Töre kesin ve keskindir. Kim ki töreye uya kutlanır. Kim ki töreye kıya katlanır.
5- Kimse töreden üstün değildir. Dirlik ve birlik için töre budur
6- Bir çoban sürüsünden, bir er ailesinden, bir Kağan budunundan sorulur
7- Her er eşine, atına, pusatına sahip çıkacak
8- Ana babaya ve ataya tazim durulacak
9- Hısmına sarılacak, komşusunu gözetecek
10- Er kişi yalan söylemeyecek
11- Mal çalan, mülk çalan misliyle ödeyecek. Hesabı ya malıyla ya canıyla sorulacak
12- Kim ki bir ırza musallat olursa, canından olacak
13- Her kim olursa olsun haksız, aldatıcı iş tutarsa hesabı hemen sorulacak
14- Cenkten beri duran ya da kaçan tamuya (cehenneme) uçacak
15- Aman dileyene kılıç üşürülmeyecek, sığınana arka dönülmeyecek
Kuran ayetleriyle karşılaştırınca, birebir uyuştuklarını, emirlerin ve yasakların aynı kaynaktan geldiği gayet açık. Hayatın kullanma kılavuzu olan Kuranı Kerim’de Allah, inanan anlamına gelen Mümin süresinin 78. ayetinde buyuruyor ki; ‘’Biz senden önce de nice peygamberler gönderdik. Onların bazısından sana bahsettik, bazısından ise bahsetmedik…’’ Türk töresine Kuran ayetleri ışığında devam edelim.
16- Baş kaldıranın başı alınacak, hak isteyenin hakkı verilecek
17- Kimse kimseye üstünlük taslamayacak… Ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak
18- Kin ve gururdan uzak olunacak
19- Mazluma merhamet, zalime azap duyulacak
20- Zayıfa, yaralıya, çocuğa ve kadına el kaldırılmayacak
21- Kızı isteyen kağan da olsa, bey de olsa kız istediğine verilecek
22- Gereksiz yere ağaç kesmeyeceksin. Suyu kirletmeyeceksin.
23- Bilmeyip de bildim demeyeceksin. Bilene danışacaksın.
24- Bugünün işini yarına bırakmayacaksın
25- Kusur görmeyecek, kusur aramayacaksın
26- Güçlüyken affet, zayıfken sabret
27- Yazgına asi olma
28- Yaptığın iyiliği unut. Yapılan iyiliği unutma
29- Herkes adaletle iş görecek
30- Her ne edersen et, yargılanacağını her daim akılda tut
Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metin Orhun kitabeleridir. İlk Türk tarihi, taşlar üzerine yazılmıştır. Bir nevi, Türk devlet adamlarının millete hesap vermesi, milletle hesaplaşmasıdır. Devlet ve milletin karşılıklı vazifeleri, Türk nizamının, Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün büyük vesikasıdır. Son üç Türk töresiyle bitiriyorum.
31- Milletine yaban kalma… İpeğin iyisine, sözün güzeline kanma, onlara boyanma
32- Kağan odur ki adaleti üstün tutsun, töreyi yaşatsın. Töre yok olursa İl yok olur. İl olmazsa budun kul olur
33- Ey Türk beyleri, ey milletim işitin! ‘Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe, senin ilini ve töreni kim bozabilir’.
Yani diyorum ki; Ey Türk milleti, Titre ve kendine dön..!
