Erzurum Kongresi’nin yapıldığı 1919 yazında Erzurum’da yaşananlar tarihi mekânlarında yâd edildi.

TDED Erzurum’un düzenlediği etkinlik Mustafa Kemal Paşa’nın 3 Temmuz’da Erzurum’a giriş yaptığı İstanbulkapı’da başladı. Erzurum Kongresi’nin 100.yılı münasebetiyle TDED Erzurum yayınlarından ve Atatürk Üniversitesi yayınlarından birbirinden kıymetli eserler çıkaran Prof. Dr. Hakan Hadi Kadıoğlu İstanbulkapı’da mekânın tarihi önemine vurgu yaptı ve Türk tarihinin yeniden dirilişinin meşalesinin yakıldığı Erzurum Kongresi öncesi Erzurum ahalisinin, Kâzım Karabekir Paşa’nın ve kongre delegelerinin Mustafa Kemal Paşa’yı nasıl bağırlarına bastığını yaşanmış hikâyelerden hareketle anlattı.

Mustafa Kemal Paşa’nın Erzurum Kongresi’ne Erzurum’un delegesi olarak katıldığını, Erzurum’da o çok sevdiği askerlikten istifa ettiğini ifade eden Prof.Dr. Kadıoğlu, Kâzım Karabekir Paşa’nın, askerlikten istifa etmesine rağmen Mustafa Kemal Paşa’nın emrine girmesini Türk tarihinin dönüm noktası olarak açıkladı.

Ömrü boyunca askeri üniforma dışında elbisesi olmayan Mustafa Kemal Paşa’ya Erzurum valisinin kendi takım elbisesini verdiğini, Erzurum Kongresi’nin sivil bir teşkilatlanma ve işgale ve her türlü manda yönetimine direniş ve özgürlük hareketi olduğunu belirtti.

Bir avuç Erzurumlunun Mustafa Kemal Paşa ile beraber vatanın temellerini attığı o günlerde Mustafa Kemal’in Erzurum’da ilk olarak kullandığı ve bugün Erverdilerin Konağı olarak bilinen Cumhuriyet Caddesi’nde Cimcime hatun Türbesi’nin karşısındaki konağa geçildi. Oldukça harap olan konağın kongrenin ilk yol haritasının belirlendiği konak olduğunu söyleyen Kadıoğlu, bu mekânın bir an evvel tarihi şerefine yakışır şekilde yaşatılması, müze ev olması gerektiğini söyledi.

Daha sonra Mustafa Kemal’in hocasının da kabrinin bulunduğu ve Erzurum’da kaldığı sürede genellikle Cuma namazlarını kıldığı Muratpaşa Cami’ye geçildi. Ardından Aşağı Mumcu’da bulunan Atatürk Evi, şimdilerde İç Tedarik olarak kullanılan Mekteb-i İdadi gezildikten sonra tarihi kongrenin yapıldığı Erzurum Kongre Binası’na geçildi.

Burada hazırlanan kongre görseli izlendi ve kongre kararları okundu. Katılımcıların duygu dolu anlar yaşadığı program günün anısına çekilen toplu fotoğrafla son buldu.