Mustafa Kemal Nutuk’ta “Erzurum Kongresi’ni anlatırken, “Erzurumluların Yardımı Başlığını” görürsünüz.
Mustafa Kemal Paşa’nın ağzından dinleyelim...
“Efendiler, ben askerlikten çekilince, bütün Erzurum halkının ve Vilâyatı Şarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyetinin Erzurum şubesinin bana karşı pek açık olarak gösterdikleri güven ve samimiyetin bende bıraktığı unutulmaz hatırayı burada açıkça anmayı bir ödev sayarım.
Cemiyetin Erzurum şubesinden aldığım 10 Temmuz 1919 günlü yazıda: " Cemiyetin başına geçmemi ve Çalışma Kurulu Başkanlığını kabul etmemi" öneriyorlar ve birlikte çalışmak üzere ayırdıkları beş kişinin adlarını bildiriyorlardı.
Bu beş kişi: Raif Efendi, Emekli Binbaşı Süleyman Bey, Emekli Binbaşı Kâzım Bey, Albayrak Gazetesi Müdürü Necati Bey, Dursunbeyoğlu Cevat Bey idi. Söz konusu ettiğim yazıda, Rauf Bey'in de Çalışma Kurulu (Heyeti Faale) İkinci Başkanlığına seçildiği bildiriliyordu. (belge: 36)
O günlerde, Erzurum Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Raif Efendi ve üyeler Hacı Hafız Efendi, Süleyman Bey, Maksut Bey, Mesut Bey, Necati Bey, Ahmet Bey, Kâzım Bey ve Kâtip Cevat Bey idi.
Erzurum Şubesi, İstanbul'daki Genel Merkez Başkanlığına ulaştırmaya çalıştıkları bir telle: "Genel Merkez adına söz söyleme yetkisinin bana verildiğinin telle bildirilmesini" de rica ettiler. (belge: 37)
Bundan başka, bizim Erzurum Kongresine girmemizi kolaylaştırmak için, Kongreye Erzurum delegesi olarak seçilmiş olan Emekli Binbaşı Kâzım ve Dursunbeyoğlu Cevat beyler delegelikten çekildiler.” Nutuk. Cilt 1.sayfa 63.
Erzurumlunun vefasına karşılık Mustafa Kemal’in gösterdiği vefa örneği bu milletin karakterinin göstergesidir.
Yine önemli bir vefa örneği de; Erzurum Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin aldığı kararlarından birisi de Mustafa Kemal Paşa’ya Erzurum Hemşehriliği’nin teklif etmesiydi.
Çaykara’daki evinde Cavit, Kazım ve Süleyman Necati beyler Mustafa Kemal Paşayı ziyaretlerinde bu konuyu açarlar. Mustafa Kemal Paşa’da Erzurum milletvekili seçilmek istediğini, bu tarihi şehre hizmet etmekten şeref duyacağını söyler. O tarihte nüfusa kayıtlı olduğunuz ilden mebus seçiliyordu. Nüfusa kayıtlı olduğu yer düşmanın istilası altında idi. Bu nedenle Mustafa Kemal Paşa’nın nüfusunun Erzurum’a naklinin istenmesini rica ettiler. O da böyle bir teklifi kabul etmeyi şeref bildiğini söyledi.
Teklif şuydu;
“Erzurum tarihinde özel bir yeri bulunan Mustafa Kemal Paşa’ya hususi bir heyet gönderilerek şehrimizin hemşehriliğini kabul etmesi için istirhamda bulunulması kararlaştırıldı.”
25 Ağustos 1919’da Erzurum Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti toplanarak şu mektubu Mustafa Kemal Paşa’ya gönderilmesine karar verir:
“ Mücahid-i Muhterem Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine.
Bu memleket tarihinde şehrimizin nasıl bir nurlu mevkii varsa, Erzurum tarihinde de zat-ı al-i vatanperverileri öyle bir mevki-i mahsus ihraz eylemişlerdir. Hayat-ı mücahidanelerinde, bu suretle mühim hatıralara sahip bulunan evladı meyanında ism-i alilerinin görünmesi, bütün hemşehrilerce mucib-i şeref ve mefharet/iftihar addedileceğinden ve maksat-i re’sleri istila altında bulunduğundan burada tevattun (kayıtlı olmanızı ) hemşehriliğimizi kabul buyurmanızı temenni eyleriz. 25 ağustos 1335/1919.
Mustafa Kemal Paşa bu teklifi kabul ettiğine dair şu cevabı cemiyete gönderdi:
“Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum Hey’et-i Merkeziyesi’ne.
- Erzurum hemşehriliğini teklif suretiyle, hakkımda bu kerre de izhar buyurulan asar-ı muhabbet ve samimiyetin müteşekkiriyim. Tarihi olan Erzurum’un bu erler yatağının hemşehrileri meyanında bulunmak acizler için en büyük saadettir. Erzurum nüfusuna kaydımın icrası için(Nüfus Kâğıdı, Yaver Cevad Abbas’la Nüfus Müdürlüğüne gönderilerek) icab eden muameleye tevessül edildiğini beyan ve revabt-ı kalbiyye/ kalbi bağlılığımı ve samimanemi te’yid ederim efendim.”
Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Heyeti Milliyesi Azasından Mustafa Kemal
27 ağustos 1919 tarihinde Yaver Cevat Abbas şu cevabi mektubunu Erzurum Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’ne getirir:
“Türklüğün Anadolu’daki en eski Kalesine, en KAHRAMAN ŞEHRİNE, asrın EN BÜYÜK TÜRKÜ, hemşehri olmuştur.”
Erzurum’a yakışan bu vefa, onun Başkomutanın yakışan bu vefadır.
Devlet ve millet adına bağışların en yücesi olan canlarını bağışlayan şehitlerimizin önünde saygıyla eğiliyor, 100 yılında Erzurum Kongresini bize hür ve şerefli bir millet olarak kutlamamızı bahşeden emektar ve vefalı büyüklerimize minnet ve şükranlarımı arz ederim. ERZURUM KONGRESİ KUTLU OLSUN.
Yararlanılan eserler:
Kemal Atatürk, Nutuk, Milli Eğitim Yayınevi, İstanbul 1982.Cilt I.
Fahrettin Kırzıoğlu, Erzurum Kongresi, Ziraat Bankası armağanı, Ankara, 1993.
Mahmut Goloğlu, Erzurum Kongresi, Türkiye İş bankası yayınları, İstanbul, 2008.
Haluk Selvi, MiliMücadele’de Erzurum, Atatürk araştırma Merkezi, Ankara-2000.
Sevgili Zübeyr Saltuklu hocam, kaleminize ve yüreğinize sağlık.